Muğla'dan Delbek Kültürü

Delbekçilik, delbekçi kadınlar tarafından geçim kaynağı olarak düğün, şenlik vb. eğlencelerde özellikle de kına gecelerinde delbek çalmak ve türkü söylemek suretiyle uygulanan ancak zamanla yok olmaya yüz tutan geleneklerden biridir.

Söz konusu geleneğin enstrümanı olan delbek, ağaçtan yapılma, yuvarlak kasnak ve kasnağın bir yüzüne çivilerle sabitlenmiş deriden oluşan zilsiz tef görünümünde vurmalı bir çalgıdır. İcra sırasında sol elde genellikle omuz hizasında tutulur ve sağ elle çalınır.

Delbekçilik, Fethiye-Günlükbaşı-Yenimahalle’de ikamet eden ve ismi sayılabilecek kadar az sayıda kalan kadınlar tarafından sürdürülmektedir.

Oysa günümüzden otuz-kırk yıl öncesinde düğünlerin olmazsa olmazlarından biridir delbekçi kadınlar. Geline kına yakmadan başlayıp gelinin oğlan evine getirilmesine kadarki bütün düğün süresince -üç-dört gün- düğün evinde kalır, delbek çalıp türkü söyleyerek hem gelini ağlatır hem de gelini ve gelen konukları oynatırlardı.

Delbekçi kadınların geline kına yakılırken söyledikleri kına türküleri şunlardır:

–  “Altın Tas İçinde Kınam Karıldı”

–      “Bazarda Bal Var Gelinim”

–      “Aynalı Körük Olmazsa Ben Gelin Gitmem”

–      “Türkmen Gızı Gatarlamış Mayayı ”

–      “Getirin Kına Yakalım”

–     “Çakmak Çakmaya Geldim/Kına Yakmaya Geldim”vb.

Delbekçi kadınların düğünde söyledikleri diğer türkü örnekleri de şunlardır:

–     “Yayla Yollarında Galdım Yalınız”

–      “Sarıca Da Buğday Danesi”

–     “Çiftetelli”

–     “Harmandalı”

–      “Ağır Zeybek”

–     “Ağır Beşkaza”

–       “Kerimoğlu Zeybeği”

–    “Bahçalarda Kum Darı”

–      “Şen Ola Düğün Şen Ola”

–      “Leblebi Koydum Tasa”

–      “Cemilemin Gezdiği Dağlar Meşeli”

–      “Karadut Parmak Gibi”

–     “Dom Dom Kurşunu”

–      “Üğrünü Üğrünü Gelir Dereden”/Bedir

–      “Erzurum’dan Çevirdiler Yolumu”

–      “Mihriban”

–     “Çaya Düştü Tutamadım Kolunu”

–      “Hastane Önünde İncir Ağacı”

–      “Yeşil Başlı Gövel Ördek” vb.

Evlenme dışında, delbekçi kadınlar eskiden sünnet düğünleri ve erkeklerin gerek düğünlerde gerekse düğün dışında kendi aralarında toplanarak yaptıkları muhabbetlerde de delbek çalmıştır.

Delbekçilik eski önemini, org ya da büyük hoparlörlü müzik setleri ile ince saz ya da orkestra olarak adlandırılan elektrogitar, elektrosaz, bateri vb. çeşitli enstrümanlardan oluşan ve düğün hizmeti veren grupların düğünlere girmesi ile birlikte kaybetmeğe başlamıştır.

Günümüzde bazı eski kuşak düğün sahipleri tarafından delbekçi kadınlar Fethiye, Dalaman, Ortaca vb. yerlere düğün kapsamında sadece kına gecesi için çağrılmaktadır ancak orkestra denilen çalgı ya da çalgı grubu da düğüne çağrıldığı için delbek ezgileri bu modern çalgıların sesi altında boğulmaktadır.

Delbekçiliğin eski kuşak düğün sahiplerinin kına geceleri dışında uygulama alanı bulabildiği diğer alan ise festival ve kültür şenliği gibi etkinliklerdir. Delbekçiler, bu tür etkinliklere genellikle davul ve zurnacılarla birlikte çağrılmaktadır.